कोल्हापूर | ४ ऑगस्ट २०२५ – “ही कोल्हापूरची माती आहे, इथे अजून माणुसकी जिवंत आहे!” असं म्हणत रविवारी हजारो कोल्हापूरकरांनी ३६ वर्षीय हत्तीणी ‘महादेवी’ उर्फ माधुरी हिला परत कोल्हापुरात आणण्याची मागणी करत भव्य मौन मोर्चा काढला. या अनोख्या आणि हृदयस्पर्शी आंदोलनात कोल्हापूर, सातारा, सांगली अशा तीन जिल्ह्यांतील तब्बल ३०,००० हून अधिक नागरिक सहभागी झाले होते.
हा मोर्चा माजी खासदार आणि स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे माजी अध्यक्ष राजू शेट्टी यांच्या नेतृत्वाखाली नांदणीहून सकाळी ५ वाजता सुरू होऊन संध्याकाळी ५.४५ वाजता जिल्हाधिकारी कार्यालयात समाप्त झाला. ४५ किमी अंतर पायी पार करत नागरिकांनी शासन दरबारी महादेवीला कोल्हापुरात परत आणण्याची मागणी केली.
“माधुरी रडत होती, आम्ही पाहिलं!” राजू शेट्टी म्हणाले, “महादेवीला जेव्हा वनताऱाला नेण्यात आलं, तेव्हा तिच्या डोळ्यांत पाणी होतं. ती फक्त एक हत्ती नाही, ती कोल्हापूरच्या भावनांची मूर्ती आहे.” त्यांनी याला “भावनिक आणि सांस्कृतिक अन्याय” ठरवत, हे एका नैसर्गिक आणि धार्मिक परंपरेवर आक्रमण असल्याचे सांगितले.
विपुल जनसमर्थन, Jio ची मोहीम बहिष्कृत या आंदोलनाला लोकांचा मोठा प्रतिसाद मिळाला असून, फक्त चार दिवसांत सुमारे १.५ लाख मोबाईल ग्राहकांनी Jio नेटवर्कचा बहिष्कार करत इतर कंपन्यांकडे नंबर पोर्ट केले. याचे मुख्य कारण म्हणजे Reliance समूहाच्या वनताऱाशी असलेली संबंध.
“उत्तर कर्नाटकातही आंदोलने करू!” राजू शेट्टी यांनी इशारा दिला की, उत्तर कर्नाटकातील सीमावर्ती मंदिरांतही हत्तींची परंपरा आहे. त्यामुळे तिथेही मोठी मोहीम राबवण्यात येईल.
पार्श्वभूमी: महादेवीला वनताऱात का हलवण्यात आलं? महादेवी हत्तीण कोल्हापूरच्या जैन मठाच्या मालकीची असून १९९२ पासून तेथे होती. मात्र, ती एकटी राहत होती, आणि ती अनेकदा वैद्यकीय त्रासांनी ग्रस्त होती, हे PETA आणि अन्य निरीक्षक संस्थांनी नोंदवलं. तिच्या वापरात धार्मिक मिरवणुका, मुहर्रम, भीक मागणे, बाळांना सोंडेवर बसवणे, लोहाच्या अंकुशाने नियंत्रण ठेवणे हे सगळे प्रकार आढळले.
हत्तीणीच्या तब्येतीविषयी केलेल्या रिपोर्टनुसार, ती मानसिक तणावात होती, पाय सडलेले होते, आणि ती लंगडत होती. एका प्रसंगी, २०१७ मध्ये तिने मठातील मुख्य पुजाऱ्याचा मृत्यूही घडवला होता.
न्यायालयीन प्रक्रिया आणि निकाल या सगळ्या निरीक्षणांनंतर वन मंत्रालयाच्या उच्चाधिकार समितीने (HPC) महादेवीला गुजरातमधील RKTEWT (Radhe Krishna Temple Elephant Welfare Trust) या संस्थेत हलवण्याचा निर्णय घेतला. Bombay High Court ने १६ जुलै २०२५ रोजी हा निर्णय वैध ठरवला, आणि Supreme Court ने २८ जुलैला त्याला अंतिम मंजुरी दिली.
वनताऱाची प्रतिक्रिया: वनताऱाने स्पष्ट केलं आहे की, या हस्तांतरणामध्ये त्यांची कोणतीही भूमिका नव्हती. त्यांना HPC ने फक्त सुविधा योग्य असल्याने निवडलं. त्यांनी असा आरोप केला की, “न्यायालयीन निर्णयानंतर देखील अपप्रचार सुरू आहे, आणि आम्हाला अकारण दोष दिला जात आहे. न्याय व्यवस्थेवर लोकांचा विश्वास डळमळू नये, यासाठी सर्वांनी कायद्याचा सन्मान करायला हवा.”
राजकीय व सामाजिक घडामोडी BJP खासदार धनंजय महाडिक यांनी केंद्रीय पर्यावरण मंत्री भूपेंद्र यादव यांना निवेदन दिलं आहे. राज्याचे आरोग्यमंत्री प्रकाश आबिटकर यांनी सांगितले की, वनताऱाचे अधिकारी सहकार्य करण्यास तयार आहेत. PETA विरोधात तक्रार अमेरिकेत करण्याची तयारी सुरू असल्याचे राजू शेट्टी यांनी सांगितले.
निष्कर्ष: महादेवीचं कोल्हापुरात असणं ही केवळ परंपरेची गोष्ट नव्हे, तर लोकांच्या भावना, श्रद्धा, आणि आत्मसन्मानाचा विषय आहे. आता सगळ्यांच्या नजरा आहेत ११ ऑगस्ट २०२५ रोजी होणाऱ्या सुप्रीम कोर्टाच्या अनुपालन अहवालावर. तोपर्यंत, कोल्हापूरसह महाराष्ट्रभर एकच आवाज घुमतोय —”माधुरीला परत आणा!”
